Gdje završava smeće koje iznosimo iz naših domova? Koliko otpada proizvodimo – jesmo li dio “uzmi-iskoristi-baci” načela? Iako većina građana radije ne bi provodila vrijeme razmišljajući o ovim i sličnim pitanjima – sve veći problemi zagađenja okoliša, nečistog tla, zraka, kvalitete hrane i pojave bolesti navode na važnost ozbiljnijeg angažmana i djelovanja na uspostavljanju održivog i sveobuhvatnog pristupa cijelom ekosistemu čiji smo, kao čovječanstvo, tek jedan dio.
Nerazumijevanje potencijala otpada kao resursa, manjak svijest o prednostima prevencije, ponovne upotrebe i recikliranja otpada uz neadekvatne politike i manjak ulaganja u ovaj sektor doveli su do gubljenja vrijednih prirodnih resursa. Zajedničkim radom na lokalnom nivou u 97 jedinica lokalnih samouprava, uspostavljanjem novih, održivih koncepata i dobrih praksi upravljanja otpada, šest opština iz Bosne i Hercegovine i Srbije (Visoko, Ilijaš, Sarajevo Centar, Krupanj, Bajina Bašta i Vladimirci), uz podršku Evropske unije, zajedno broje do ostvaranja cilja – zajednica sa nula otpada. “Cilj je uključiti tri ključna aktera u sektoru upravljanja otpadom – općine, komunalna preduzeća i škole te mlade, kao ambasadore pozitivnih promjena. Koncept nula otpada znači smanjenje otpada na deponijama, što je problem svih jedinica lokalne samouprave, kako u BiH, tako i u Srbiji. Kroz koncept nula otpada promovišemo ne samo okolišno prihvatljive aspekte već i poboljšanje kvalitete života naših građana,” ističe Šejla Mahmutović, voditeljica projekta ispred organizacije Cener 21.
Izradom akcionih planova za nula otpada, obukama i stručnim usavršavanjem komunalnih preduzeća i lokalnih administracija, razmjenom znanja i pozitivnih evropskih praksi, nabavkom i ugradnjom opreme, čišćenjem divljih deponija projekat djeluje na sve bitne aspekte životnog puta otpada kako bi ove opštine mogle služiti za primjer dobrih praksi i podsjetile da se upravljanje otpadom tiče svih nas. “Ovim sistemom pokrili smo oko 65% opštine Visoko sa individualnim korpama za odlaganje. Plan je da svaki korisnik ima vlastite posude. Ovakav način prikupljanja, odvoza i daljeg tretiranja otpada je najispravniji i najodrživiji,” ističe direktor JKP Visoko Almir Hadžalić dodavši da primjernom ovakvih sistema korisnici imaju potpunu kontrolu nad proizvodnjom i odlaganjem otpada, a dalji sistem obrade je u skladu s najboljim praksama.
Cirkularna ekonomija nije pojam budućnosti, naprotiv, koncept je koji je bitan i sadašnjim, a naročito budućim generacijama koji će biti aktivni sudionici ove ekonomije. Kako bi se učenicima i nastavnicima približili koncepti zelenih poslova i ekonomije, reciklaže, ulaganja u održivost kao novih poslovnih prilika, vannastavni program uveden je za učenike osnovnih i srednjih škola u ovim opštinama uz nabavku opreme za reciklažu kako bi pozitivne prakse mogle zaživjeti u svakodnevnici obrazovnih institucija. “Cilj nam je unaprijediti ekološku svijest učenika i lokalne zajednice opštine Ilijaš. Projekat doprinosi unapređenju znanja učenika o cirkularnoj ekonomiji, reciklaži, kompostiranju i znanju da svaki otpad nije smeće već može postati važan dio cirkularne ekonomije i omogućiti stvaranje novih proizvoda,” dodaje Mirzeta Kašić Lelo, profesorica biologije Srednjoškolskog centra “Nedžad Ibrišimović” u Ilijašu. Učenici Srednjoškolskog centra su započeli aktivnosti prikupljanja plastičnih čepova od kojih će, uz pomoć novih uređaja doniranih kroz projekat, izraditi plastične posude, podmetače i slične predmete te ih koristiti ili prodavati za prikupljanje sredstava za vannastavne aktivnosti, čime direktno učestvuju u procesu stvaranja novih resursa od otpada.
Adekvatnim zbrinjavanjem organskog otpada kroz kompostere nabavljene u okviru projekta, stanovnici šest opština dobili su priliku da iz otpada sami stvaraju resurs. A kako bi koncept nula otpada postao dio svakodnevnice, mjesne zajednice i javna komunalna preduzeća kontinuirano rade na obrazovanju građana o pravilnim načinima tretiranja otpada. Evropska unija predvodi tranziciju s linearnog na cirkularni model upravljanje resursima, koji je započeo na lokalnom nivou uvođenjem koncepta nula otpada. Uz ambiciozne ciljeve za održiv razvoj, kroz Zelenu agendu Evropske unije za Zapadni Balkan, zakonodavstvo i prakse svih zemalja koje nastoje postati članice se trebaju uskladiti s ovim ciljevima. Uspješnim provođenjem inicijativa na lokalnom nivou, obrazovanjem novih generacija, jačanjem svijesti građana i uključivanjem sve više aktera, moguće je dovesti do promjena i učiniti koncept nula otpada našom svakodnevnicom a ne samo idealnim ciljem.
Serijal EU Periskop je nastao u realizaciji Delegacije EU u BiH i Omladinskog programa BHRT-a. Sve priloge možete poslušati u emisiji Infopol srijedom od 23.03h.